PHULLEN KOHHRAN UPA, UPA LALREMA CHANCHIN


UPA LALREMA KUM 92
Buata Bawihtlung
Dt 05.03.2019

Tukin 5.3.2019 Tuesday zing 2:30 am khan, Phullen khaw pa lar, Kohhran hruaitu pawimawh tak chuan chatuan ram min pan san ta, kan va ui take m. A chanchin ka hriat ang angte ka rawn dah chhuak ang e – Buata

Upa Lalrema hi March 28, 1928 Wednesday, Leap year kum khan Phullenah a lo piang a. A pa chu Phullen Kohhran Upa hmasa ber zing a mi Upa Ralkaikima a ni a, a nu chu Pi Bawihchhungi a ni. Phullen kai kha 1926 a ni a, Phullen a piang hmasa pawl zing a mi a ni.

An unau:
An unau hi (ka hriat theih chin te) 7 niin, mipa 5 leh hmeichhia 2 an ni a, chungte chu hengte hi an ni -
1. Upa Lalrema                  H/o Thanzami (L)                              Phullen
2. Saihnuna (L)                  H/o Lalbuangi                                    Phullen
3. Upa R. Laltluanga (L)  H/o Lamkungi                                    Imphal
4. Ramthangi                      W/o Upa Ramzauva                         Phullen
5. Ngurzami (L)                  W/o Upa K.Lalrova (L)                    Electric veng, Aizawl
6. Saithangliana (L)          H/o Vanlalhumi Pachuau              Aizawl Venglai
7. Ralkapsanga                  H/o Lalbiaknungi                               Kolasib

A Nupui fanaute:
Kum 1946 February ni 22 (Zirtawpni) khan Pi Thanzami nen an innei a. Pathiam malsawmna dawngin fa duhawm tak, mipa 4 leh hmeichhia 3, kohhran leh khawtlangah pawh mi puitling tak tak an nei a. An fate chu-
1. Upa Lalbiakhluna         H/o Robuangi                   Zarkawt
2. Lalrindika (L)                  (Naupan laia thi)
3. Lalngaihawmi                W/o MS Dawngliana       Phullen
4. Lalthangzeli                    W/o Laldingliana (L)        Aizawl Venglai
5. R. Lalthantluanga         H/o HC Lalchawiliani        Phullen
6. Lalrokhawmi                  W/o Lalthantlinga            Saitual
7. R. Lalbiaknunga            H/o K. Lalthanzauvi         Phullen
8. R. Lalhnehkima             H/o Lalrimawii                   Phullen

Kan hriat angin, Upa Lalrema pa Upa Ralkaikima kha ringtu hmasa, kohhran hruaitu, Upa a ni a. A pa chu Rokanga a ni a, a nu chu Zaphung huaisena farnu Saihnuaii a ni. Upa Lalrema nu Pi Bawihchhungi hi Phullen vengthara Pu Thantawna (L) pa Pu Aia (Aiarha) te nen unau an ni. Pi Bawihchhungi te lal Pu Awksarala te nen an intichhung hnai hle a, Pu Awksarala khan puanthui te pawh a thiam tir nghe nghe a ni.

A lehkha zir lai:
Upa Lalrema hi lehkhathiam, hmanlai pawl 3 pass a ni. A naupan laiin Zirtirtu Hanga Sikul Phullen ah a kal thin a. Pawl 3 hi a kum khatnaah a hlawhchham ve a, a beihnawnnaah erawh a thiam hle a, tha takin kum 1939 khan a pass ta a. Khatihlai khan Phullen a zir theih chin chu Pawl 3 a ni a. Fa u a ni bawk nen Pawl 4 a zir chhun zawm thei ta lo a. Mahse, thiamna thuk zawk leh zau zawk nei turin kum 1940 khan Kelzam khua a zirtirtu thiam tak Pu Biakthuama hnenah a nu leh pa ten an kal tir a. Pu Biakthuama hnenah hian English leh Mathematics a zir deuh ber a.  Sorkar lehkha Petition, saptawng un tak takte hi chipchiar takin letchhuak diak diak thei vek lo mahse, a tlangpui chu a hre vek thin a ni.

Kohhran Upa atan nemngheh a ni:
Upa Lalrema hi Kristian chhungkua, ringtu hmasa leh kohhran hruaitu pawimawh atanga piang leh seilian niin, a pa Ralkaikima kha Khandaih Vanphunga khaw kal zel, tun hnua Phullen Kohhran ni ta a Kohhran Upa hmasa ber a ni. Pathian leh a kohhran a ngaipawimawhin a theih tawkin Kohhran tan a thawk thin. A pa hnung zuiin, Mizoram buai vanglai, khawkhawm kum 1968 khan Phullen Kohhran Upa ni turin thlan a ni a. Kum 1968-ah vek hian Suangpuilawn Kohhran Biak Inah Hmarphei Presbytery in Kohhran Upa atan a nemnghet nghal a ni.

Kohhrana a nihna chelh thenkhatte:
Kohhran tana mi tangkai, Kohhran khaidingtu pawimawh tak a ni a. Pastor induction service a Pastor pakhat a fuihna tawngkam ka la hriat reng chu “Kohhran zamna ngul rinawm tak nih tum tlat ang che” a tih kha a ni. Chu a thuchah chu amah hian a takin a dinpui zui tlat a. Kohhranah nihna pawimawh tak tak a chelh tawh a, Tualchhung Kohhran a nihna pawimawh hrang hrang te bakah, Pastor Bial Chairman te, Bial Secretary hna te leh Presbytery Moderator hial te a lo chelh tawh a. Tin, Mizoram Synod a committee pawimawh tak tak- Music committee te, Pastoral Committee-ah te member a lo ni tawh thin bawk a ni.

Sorkar hna thawhna lam:
Kum 1977 ? (1977-79) Thing tam lai khan Sorkar ah lutin CD Department-ah a awm a. CD Deptt hi Community Development Deptt niin kum 1983-84 khan Rural Development Deptt tih a ni ta a. Sorkar hna a neih dan pawh hi a tluang ang reng hle a. Tum khat chu, khatih laia Revenue Officer Pu Raltawna khan, hna ruak a hriat khan “ka pu khan a thawk duh an gem aw?” tiin a rawn hrilh a. Pu Rema chuan, “Duh e, min lo dah rawh u, mahse Lo ka la vat a” a ti a, Lo vah zawh veleh Aizawl ah chuan a kal ta a, a hna chu a zawm nghal ta a ni.

Han sawi zau hlek ila. Hetia hnaruak a awm thu leh a thawh duh leh duh loh rawn zattu Pu Raltawna IAS hi Upa Lalrema te kianga seilian, kawng engkima a kaihhruai seilen a ni. Heng hun lai hian Sorkar hnathawk, Deptt hrang hranga thawktute kha an inhawh kual fo thin a. Pu Rema pawh hian a chhungte hrilhin, Phullen A.O hnenah amah chu hawh chhuah dil tir turin a ti a. Phullen A.O pawh chuan Pu Rema chu hawh a dil ta a, tichuan Phullen A.O Office ah chuan a insawn ta a.

A hnuah Sorkarin Department te chu, hnathawktu inhawh kual a phal ta lo a, tichuan Pu Rema pawh chu ama Deptt ah let lehin BDO Office Darlawn ah a thawk ta a. Darlawn ah hian kum khat zet a awm hnuah Phullen ah CD Deptt hawn a ni ve ta a, tichuan Pu Rema pawh Phullen ah a insawn ve ta a ni.

Upa Lalrema kha pa titi thiam leh fiamthu duh a ni:
Upa Lalrema chanchinah let leh tai la. Upa Lalrema hi pa kawm nuam tak, ti ti thiam tak, fiamthu duh bawk si a ni a, a kianga awm chuan nuih inpeih reng a ngai thin a. Fiamthu duh leh hlim thei tak a nihna hi kum 89 a nih tawh pawh khan a la nunpui reng a. Tawngkam bungrua tha tak tak a nei a, Kohhran ah hnatlang tura Kohhran mipuite fuih phur pawh a thiam hle thin. A fiamthu leh a titite hi lakkhawm a, dah that tham a neiin ka hre thin.

A mizia thenkhat:
Kan sawi tak ang khan, Upa Lalrema hi pa fiamthu duh leh titi thiam, tute tan pawha kawm nuam em em mai a ni a, a hriatna pawh a tha hle a ni. A mizia tilang chiang em em tu, a chanchin ka hriat pakhat chu, hman kum tawh khan Diakkawna dawrkai pakhat chuan, “Upa Rema hi dawrah lo dak lutin, ‘hei, kan tuteho hi, naupang mai an la ni a, in Dawrah hmawmsawm leina ba te an lo nei mial lo maw?’ tiin a kal pahin Ba an neih leh neih loh a rawn zawt leh zauh thin” a ti.

A pa Chanchin tlem hi zep tel hram ila:
Upa Lalrema hi engang chhungkua atanga lo seilian nge a nih tih hriat nan, a pa chanchin tlem hi han zep tel hram ila.

Kum 1906 vela Pathian thuawih (Kristian) te tihduhdahna chuan zual lam a pan hle a. He tihduhdahnaah hian khawnbawl upa, fing leh thunei em em Darkhuma fapa Saithuama chu a phusa ber zingah a tang a. Saithuama hi lal upa fa a nih baka, a pa lianin a chak hle a, mi ten an zahin an hlau hle a. Tihduhdahna kawngah phei chuan lal ai pawhin an hlau zawk hial a. Hetihlai tihduhdahna vang hian Tv Chalbuanga pawh pawh Martar hmasa ber niin a thih phah hial nghe nghe a nih kha. Heta Darkhuma hi tuna PHC tlang ni ta hming hmasa “Darkhuma veng tlang” hming put chhan a ni. 

Ni khat chu, Ralkaikima (Upa nita) nu Pi Saihnuaii (Upa Lalrema pi) chu chhuat laiah thu thluangin a fapa tleirawh uaih tawh Ralkaikima (Upa) chu a mal a lukham tir a, a lu keivin a hrik a en sak a. Chutih lai tak chuan khawnbawl upa fapa Saithuama, Kristian ten an hlauh em em mai chu an inah chuan a dak lut hlawl mai a. Kristianhote an tiduhdah nasa si a, Kristian an nih avangin Saithuama chuan a rawn nghaisa dawn a nih an ring nghal mai a. Saithuama chuan, “Saitual ah kuli a kal tur a ni a, chuta kal tur chu i ni e. A kal ni tur chu Pathianni a ni ang. Pathianni a kal i duh loh chuan, Inrinni ah nangmahin lo zuk inchhawp rawh”  tiin tleirawl Kaikima chu a rawn hrilh ta mai a. 

Kristian Kaikima chuan Pathianni chu a serh duh ngei dawn a ni tih hriain chumi tibuai tur chuan Pathianni a kal turin an ti a ni a. Tleirawl ve uaih tawh mah ni se, mahni a Kuli a kal hmasak chu a huphurh hle a, mahse  Pathianni serh loh a duh si lo, tichuan ram hnuai sa hlauhawm karah hlau chung chungiin amah chuan a kal ta a.

Tunlai angin kawng mumal a la awm si lo. Khandaih atanga Saitual kal chu a namai lo hle a. Thanglailung kaltlangin, Arthladawn mualah kawng sah pawp mumal lo tak, kal harsa tak zawhin Chhirdem ah, chuta tangkin Darkhuang mual an liam a, Tuivawl an kan a. Tuivawl atangin ram vah kawngah Sihfa a pan leh a. Sakei hnu, lian deuh leh te deuhte, hnu hlui deuh leh hnu thar deuh te a bak chuk mai a. Tleirawl mai a la ni bawk si a, a hlau em em mai a. Hlau chung chungin Saitual ah chuan a in dah fel thei ta a. Vanneih asiamin engmah tibuaitu a tawk lo hlauh bawk a. Tluang takin a haw ve leh thei ta hlauh a. Chutiang chuan Pathianni serh duh vangin hrehawm nasa tak a lo tuar tawh a ni. 

Nakinah chuan, Kristiante tiduhdahtu Saithuama bawk chuan ring leh fiah takin “Ralkaikim” tiin a hmin pumin, pawn atang chuan a ko lung lung a.  Pathianni a serh loh phah nan Kuli turin an tir a, mahse, an rin loh deuhin a hma niin a lo dah fel der mai si a. An Kristian ruh hle tih a lang reng si a, chuvangin a rawn nghaisa tawh ngei dawn a nih ringin a lo hlauthawng hle mai a.  Saithuama chuan, “Pathian thu I la awih ta reng em?” a rawn ti a. A zawttu chu a pa lianin a chak si, engtin nge a tih ang aw?  Pathian thu a Awih zel thu a hrilh chuan, nasa takin a nghaisa ang tih chu a rinlawk theih a. “Awih reng lo e” a tih chuan Isua a phatsan a ni dawn si. A ngawi vang vang a, a hnu deuhah chuan “Awih e”  tiin a chhang ta a.  Chutah le! Rin loh takin Saithuama chuan, “Lo awih reng rawh u, kei pawh ka la rawn awih duh ve mai thei a ni” a ti a, a kal ta daih mai a! A thinrim hle dawn emaw tih laia, rin loh tak mai a chhan avang chuan Kaikima chu a lawm em em a, a thawveng huai a. Hlau chung chunga Pathian a phatsan lo chu a hlim phah hle a ni.

Upa Ralkaikima chu Kohhranah inhmang zelin a hruaitu pawimawh zingah a tel a. Changzawl awm lai kum 1907 a  lal Vanphunga leh Zosapte an inhmuh thiam loh khan, lal Vanphunga khan, a fapa Lalbuaia Sailo (Luangpawn lal ni ta) leh Pu Ralkaikima (Upa Lalrema pa) leh Pu Vawma (Khawnbawl upa, Ztr Hranga pa)  te chu Aizawl ah Bawrhsap dawr turin a tir zui a. Vanphungan Pathianthu awihte tihduhdah a bansan loh chuan, a lalna ban tir a nih tur thu Bawrhsapin a lo sawi thin chu, Vanphunga lamkalte hian Vanphunga hi an lo hrilh ngam lo thin a lo ni a. Mahse Upa Ralkaikimateho hi chuan zep lovin an hrilh ta vek a, Kristiante tihduhdahna pawh a ziaawm phah ta a ni awm e.

Kum 1910 ah Thanglailungah an insawn leh a, lal Awksarala chu lal a ni zui a. Thanglailung awm atang hian Kristiante tihduhdahna a lo reh ta a. Krismas te pawh ruai nen an hmang tan a. Kohhran pawh lo changtlung sawt hle a. Kum 1913 ah Kohhran Upa thlan a ni ta a. Aizawl atangin ringtu hmasa Pu Thanga ten an inthlanpui a. Ralkaikima, Kuaia, Zokung leh Tuaha te an thlang a. Ralkaikima, Kuaiate, Tuahate hi, hemi kum vek kum 1913 hian Aizawl Presbytery chuan Kohhran Upa atan a nemnghet zui nghal a. Tichuan Khandaih Kohhran kal zel, tuna Phullen Kohhran nita a Upa hmasa ber an lo ni ta a ni.

Upa Lalrema pa Upa Ralkaikima a thih khan, kan ram inrelbawlna kha hun inder danglam lai tak a ni a, Zalen Pawl leh Union pawlte thu inhmuh loh lai a ni a, chuvangin Upa Lalkaikima a thih lai khan, thlan lai tura chhuak ngam pawh an awm meuh lo a. Mahse, Pu Neihtawna (s/o Pu Neihruma khawchhiar) khan hma  hruaiin an lai ta hram a ni tihte pawh, sawi zui thui tawh lo mai ang.

Phullen khaw pa lar leh hlu, hetia an thi ta mai hi a uiawm tak zet a, a kalsan tak a chhung leh khatte kan tawrhpui tak zet. Hetih lai hian, hun rei tak chhung thahnem ngai taka A rawng a lo bawlsak tawh Isua kianga awm turin, Van khawpui chuan hlim takin an lo hmuak ngei ang tih ka ring e.


Note: A Birthday puala ka ziah tawh ka rawn chulmam thuak thuak a, a fel lo lai leh dik lo lai pawh a awm palh mai thei e.

Comments

Popular Posts